Euskadiko Hezkuntza-itunaren proposamena (2022-2030)

Ia hiru hamarkada igaro dira Eskola Itunerako Akordio Politikotik (1992), garai hartako hezkuntza-egoera konplexuari aurre egiteko helburuarekin. Egoera horren ezaugarriak izan ziren jaiotza-tasaren jaitsiera, sareen arteko oreka ezegonkorra, eskola-egitura instituzionala argitzeko beharra. Hori guztia hezkuntza-etapen eraketan funtsezko aldaketak aplikatzear zeudenean LOGSEko hezkuntza-erreforma aplikatzearen ondorioz. Hurrengo urtean (1993) Euskal Eskola Publikoaren Legea eta Irakasleen Kidegoen Legea onartu ziren, eta Ikastolen zati bat publiko egiteko mekanismoak abiarazi ziren.

Orduz geroztik, euskal hezkuntza formalak aurrera egin du herrialde garatuen batez bestekoaren oso gainetik jartzen gaituzten adierazleetan. Egindako lanari esker, gure herrialdeko herritarren prestakuntza hobea eta parte-hartze aktiboagoa lortu da baita euskal kultura eta nortasuna indartzea ere. eta lagundu diguten adierazleetan. Hala ere, hiru hamarkada hauetako gizarte-aldaketa azkartasunak aurre egin beharreko errealitate berrien aurrean jartzen gaitu eta konkista batzuekin konformatzea eragozten digute. Gure gizarteak hainbat alderditan izan duen bilakaerak erronken, mehatxuen eta aukeren eszenatoki berri bat eratu du, hala nola, hezkuntza bere hazkundearen mugak eta kontraesanak bizi dituen zalantzazko mundu berri baterako, gaitasunetan oinarritutako ikaskuntza, jaiotza-tasaren jaitsiera berri bat, gero eta kulturartekotasun handiagoko gizarte batean migrazio-fluxuak, teknologia berrien eguneroko erabilera, eskola-segregazioaren fenomeno gero eta handiagoa, euskararen erabileraren geldialdia… Horrek guztiak itunak eguneratzera behartzen gaitu, ezinbestekoak baitira edozein aurrerapen egiteko.  Esparru eta inertzia ezagunen erosotasunetik irteteko ordua da, dauden interes-gatazkei errotik aurre eginez, irtenbide justu eta sozialki egokia emateko.

Euskal gizarteak, bereziki hezkuntza formalaren munduak, urteak daramatza eskola-eremua birpentsatzeko, birkonfiguratzeko eta akordioen bidez egiteko beharra aldarrikatzen. Gai hori behin eta berriz errepikatu da aurreko legegintzaldietan, nahiz eta ezin izan den akordio zehatzetan islatu. Baina uste osoa dugu presa hori lehenbailehen konpondu behar dela, eta horren ondorio da akordio hau, zeinaren bidez, behean atxikitzen garenok, erantzun itundua ematen saiatzen baikara, Euskadiko hezkuntzari bultzada berri bat emateko une historiko honetan.

Akordio hau hiru kapitulutan egituratuta dago. Lehenengoa, euskal hezkuntza-sistemaren egituratzeari eragiten dioten gaiei buruzkoa da. Bigarrena, ekitatearekin eta gizarte-kohesioarekin lotutako ardatzari buruzkoa, eta hirugarrena kalitate-ardatzari buruzkoa, hau da, gure hezkuntza bikaintasun-maila handiagoetara eramateko hartu beharreko neurriak, gure garaiko erronken mailara