Hezkuntza-itunaren proposamena

Euskadiko Hezkuntza-itunaren proposamena (2022-2030)

Ia hiru hamarkada igaro dira Eskola Itunerako Akordio Politikotik (1992), garai hartako hezkuntza-egoera konplexuari aurre egiteko helburuarekin. Egoera horren ezaugarriak izan ziren jaiotza-tasaren jaitsiera, sareen arteko oreka ezegonkorra, eskola-egitura instituzionala argitzeko beharra. Hori guztia hezkuntza-etapen eraketan funtsezko aldaketak aplikatzear zeudenean LOGSEko hezkuntza-erreforma aplikatzearen ondorioz. Hurrengo urtean (1993) Euskal Eskola Publikoaren Legea eta Irakasleen Kidegoen Legea onartu ziren, eta Ikastolen zati bat publiko egiteko mekanismoak abiarazi ziren.

Orduz geroztik, euskal hezkuntza formalak aurrera egin du herrialde garatuen batez bestekoaren oso gainetik jartzen gaituzten adierazleetan. Egindako lanari esker, gure herrialdeko herritarren prestakuntza hobea eta parte-hartze aktiboagoa lortu da baita euskal kultura eta nortasuna indartzea ere. eta lagundu diguten adierazleetan. Hala ere, hiru hamarkada hauetako gizarte-aldaketa azkartasunak aurre egin beharreko errealitate berrien aurrean jartzen gaitu eta konkista batzuekin konformatzea eragozten digute. Gure gizarteak hainbat alderditan izan duen bilakaerak erronken, mehatxuen eta aukeren eszenatoki berri bat eratu du, hala nola, hezkuntza bere hazkundearen mugak eta kontraesanak bizi dituen zalantzazko mundu berri baterako, gaitasunetan oinarritutako ikaskuntza, jaiotza-tasaren jaitsiera berri bat, gero eta kulturartekotasun handiagoko gizarte batean migrazio-fluxuak, teknologia berrien eguneroko erabilera, eskola-segregazioaren fenomeno gero eta handiagoa, euskararen erabileraren geldialdia… Horrek guztiak itunak eguneratzera behartzen gaitu, ezinbestekoak baitira edozein aurrerapen egiteko.  Esparru eta inertzia ezagunen erosotasunetik irteteko ordua da, dauden interes-gatazkei errotik aurre eginez, irtenbide justu eta sozialki egokia emateko.

Euskal gizarteak, bereziki hezkuntza formalaren munduak, urteak daramatza eskola-eremua birpentsatzeko, birkonfiguratzeko eta akordioen bidez egiteko beharra aldarrikatzen. Gai hori behin eta berriz errepikatu da aurreko legegintzaldietan, nahiz eta ezin izan den akordio zehatzetan islatu. Baina uste osoa dugu presa hori lehenbailehen konpondu behar dela, eta horren ondorio da akordio hau, zeinaren bidez, behean atxikitzen garenok, erantzun itundua ematen saiatzen baikara, Euskadiko hezkuntzari bultzada berri bat emateko une historiko honetan.

Akordio hau hiru kapitulutan egituratuta dago. Lehenengoa, euskal hezkuntza-sistemaren egituratzeari eragiten dioten gaiei buruzkoa da. Bigarrena, ekitatearekin eta gizarte-kohesioarekin lotutako ardatzari buruzkoa, eta hirugarrena kalitate-ardatzari buruzkoa, hau da, gure hezkuntza bikaintasun-maila handiagoetara eramateko hartu beharreko neurriak, gure garaiko erronken mailara

SISTEMA

Printzipioak

• Hezkuntza pluralistaren aldeko apustua egiten dugu, gure herriaren bilakaera historikoari ez ezik, gure gizartearen aukeren aberastasunari ere justizia egingo diona.
• Aniztasuna, nolanahi ere, balio publikoen esparru berri bati lotu behar zaio, zeina zerbitzu publiko berri baten barruan birpentsatu eta birformulatu behar den, hezkuntza-zerbitzu bat eskaini nahi duten alderdi guztien eskubideak eta betebeharrak izaera publiko horren eskakizunekin eguneratuko dituena.
• Arlo publikoaren aldeko apustu indartu horretan, Eskola Publikoa sistemaren pieza hegemoniko gisa eratu behar da, funtzionamendu publiko horrek berak eskatzen dizkion erreformekin.
• Gure herriaren idiosinkrasiarekin bat etorriz, Administrazioaren eta ikastetxeen arteko harremana birformulatzearen aldeko apustua egiten dugu, hezkuntza-deszentralizazioa bultzatzeko, tokiko botereek protagonismo handiagoa izateko, familien parte-hartzea demokratikoki bultzatzeko eta hezkuntza ez-formalarekin bat egiteko esparru baten barruan.

Jarduketak

1. Legebiltzarrean, gehiengo kualifikatu batekin, Euskal Hezkuntza Zerbitzua birformulatzea ahalbidetuko duen sorrera-gutuna onartzea, honako printzipio hauen arabera: diskriminaziorik eza, gardentasuna, irabazi-asmorik eza, ikasleen aniztasunari arreta ematea, jatorriaren konplexutasun soziala eta hezkuntza formalean, bai Administrazioan bai ikastetxeetan, zerikusia duten sektoreen parte-hartze demokratikoa. Era berean, Gutun horrek gizarte-intereseko eta Euskal Hezkuntzako Zerbitzuaren parte diren gizarte-ekimeneko zentroen ezaugarriak zehaztuko lituzke.

2. Eskola-plaza baten kostuari buruzko ondorioak aterako dituen aditu independenteen batzorde bat sustatzea, irakaskuntzaren doakotasunerantz aurrera egiteko tresna gisa.

3. Gizarte-interereko zentroen aitortza duten gizarte-ekimeneko zentroei finantzaketa publikoa ahalbidetzea, Administrazioaren titulartasuneko zentroen baldintza berberetan, eskaintza eta zerbitzu beraren markoan.

4. Gizarte-intereseko zentroetako ratioak Administrazioaren titulartasuneko zentroetakoekin homologatzea, planifikatutako eta itundutako taldeak aldatu gabe.

5. Gizarte-intereseko zentroak ezarritako auditoretzei eta kontabilitateko gardentasun-arauei atxikitzeko beharrezko araudia garatzea, diru publikoa erabiltzean izaera finalista ziurtatzeko eta Hezkuntzako Zerbitzuko zentro guztien artean beste finantzaketa-iturri batzuei buruzko irizpide auditagarriak bateratzeko.

6. Hezkuntza-itunei buruzko 293/1987 Dekretua eguneratzea, aurreko puntuetan adierazitakoa kontuan hartuta.

7. Eskola Publikoaren perimetroa zabaltzea, akordio honen indarraldiaren amaieran sisteman gutxienez % 65eko partaidetza-kuota lor dezan, eta, aldi berean, eskola publiko batean plaza bat nahi duen familia orok plaza hori eskura dezakeela ziurtatzea. Horretarako, beste plangintza-neurri batzuekin batera, jarraian zehazten diren bi neurriak sustatuko dira.

8. Beren zailtasun ekonomikoengatik edo beste arrazoi batzuengatik sare publikoko kide izatea onartzen duten ikastetxeen publifikazioa ahalbidetuko duen beharrezko araudia garatzea. Zentro horietako langileak beren gain hartzeko beharrezko prozedurak gaituko dira, zehaztutako baldintzetan.

9. Administrazioaren titulartasuneko zentro berriak sortzeko plan bat diseinatzea, batez ere hirigune trinkoenetan, horietan arazo gehiago sortzen baitira.

10. Eskola-plangintzari buruzko 21/2009 Dekretua eguneratzea, jaiotza-tasaren jaitsieraren testuinguru horretan eskariaren beharretara egokitutako eskaintza egin dezan, gehiegizko eskaintzak eta azpieskaintzak saihestuz, segregazioa ez areagotzeko. Dekretu berriak aniztasuna ikastetxeen artean modu orekatuagoan banatzea ahalbidetuko du eta sare publikoaren barruan HIIak sustatuko ditu. Dekretu hau ad hoc sortutako adituen batzorde baten aholkularitzarekin eguneratuko da.

11. Haur Hezkuntzari buruzko 297/2002 eta 215/2004 Dekretuak eguneratzea, 0-2 urteko zikloa sareen eta ikastetxeen arteko dinamika lehiakor eta desarautuen mende gera ez dadin.

12. Tokiko administrazioekin batera gobernatzeko arau-esparrua garatzea, udal- eta/edo hezkuntza-politiketan adituen aholkularitzarekin. Esparru horren barruan, guraso-elkarteekin eta inguruko kultura-, kirol- eta aisialdi-elkarteekin batera gizarte- eta hezkuntza-programak garatzeari erreferentzia esplizitua egin behar zaio

13. Familiei, batez ere jatorri etorkinekoei, eskaintzari buruzko informazioa eta orientazioa emateko udal-bulegoak sustatzea.

14. Zonaldeetan edo eskola-eremuetan matrikulazio-bulegoak gaitzea. Bulego horiek izango dira diru publikoz hornitutako ikastetxe guztien ikasleak matrikulatzeko instantzia bakarrak.

15. Eskola Kontseiluei buruzko 13/1988 Legea eguneratzea, Euskadiko Eskola Kontseiluaren funtzioak eta osaera berrantolatzeko, Udal Kontseiluak berraktibatzeko eta eskola-komunitateen parte hartzearen  formula berriak bultzatzeko.

16. Udal Eskola Kontseiluen zeregina eta eskumenak indartzea hezkuntza-premiak identifikatzean, eskaintzaren plangintzan proposamenak egitean eta irizpideak zehaztean ikasleak modu inklusiboagoan eskolatzeko, hirigune berrietatik eratorritakoak barne.

EKITATEA

Printzipioak

• Eskolaren aldeko apustua egiten dugu jatorrizko desberdintasunak gainditzen lagunduko duen erakunde gisa. Euskal gizarte kohesioa eraikitzeko funtsezko tresna izan baita.
• Euskal Hezkuntza Zerbitzua diru publikoz hornitutako ikastetxeen multzo gisa ulertzen dugu, diskriminazio eta bereizketa oro, edozein dela ere arrazoia, gainditzeko ahaleginean modu aktiboan parte hartzen duena.
• Hezkuntzan justizia sozialaren aldeko politikak aldi bereko plano bikoitz batean eragin behar du: hezkuntza-plangintzaren mekanismoak hobetzeko maila sistemikoan eta gehien behar diren baliabideen horniduraren konpentsazioaren mailan.

Jarduketak

17. Irakaskuntzaren doakotasuna bermatu eta irakaskuntzagatik kuotak kobratzeko praktika ireki edo estali oro desagerrarazteko beharrezkoak diren kontrol-mekanismoak aktibatzea.

18. Itunpeko ikastetxeek jarduera osagarriengatik edo zerbitzuengatik egingo dituzten kobrantzak Administrazioak onartzeko prozedurak ziurtatzea, eta EHAAn gutxienez urtean behin argitaratzea onartutako zenbatekoak eta horien kontzeptuak, hori guztia behar bezalako gardentasuna bermatze aldera.

19. Ikasleak onartzeari buruzko 1/2018 Dekretua eguneratzea, ikastetxea askatasunez aukeratzea ziurtatzeaz gainera, ikastetxeen arteko kohesioa eta eskolatze orekatua bermatuko duena. Horretarako baremazio-irizpideak birpentsatuko du (hala nola errenten pisua, hurbiltasunaren pisua, puntu “dinastikoa”, puntu “diskrezionala” eta abar), neurri batzuk betetzen direla egiaztatuko du, hala nola plazak erreserbatzea hezkuntza-laguntzako premia berezietako ikasleentzat. Aldi berean, hainbat mekanismo ezartzea aztertuko du, hala nola zerrenda bikoitza edo indarrean dagoen Bostongo mekanismoaren alternatibak ahalbidetzen dituzten beste batzuk. Eskaintzak jaiotza-tasaren egungo jaitsiera-testuinguruan duen eragina oso kontuan hartuko da. Nolanahi ere, dekretu hau ad hoc sortutako adituen batzorde baten aholkularitzarekin eguneratuko da.

20. HKI (Hezkuntza Konplexutasunaren Indizea) izaera publikoz arautzea, haren osagaiekin eta aplikazioekin, ekitatearen arloko hezkuntza-politikako erabakiak hartzeko. Erregelamendu horrek hurrengo puntuan ezarritakoa jasoko du.

21. Oso konplexutasun handiko eta oso konplexutasun txikiko zentroen egoera zuzentzeko beharrezkoak diren berroreka-mekanismoak eta trantsizio-aldiak ezartzea, HKI delakoaren arabera neurtuta.

22. Finantzaketa publikoa gutxieneko hezkuntza-konplexutasunari erantzutera baldintzatzea. Ildo honetan, HKIren eta Administrazioak ezartzen dituen beste parametro batzuen arabera ikastetxeak bere interes soziala egiaztatuko du, beharrezkotzat jotzen diren egokitze-epeekin.

23. Ikastetxeei baliabideak modu bereizian esleitzeko mekanismoak arautzea, HKIaren arabera. Beste herrialde batzuetako arrakasta-formulak aztertuko dira, finantzazio proportzionalekin.

24. Inguru zaurgarrian dauden ikastetxeetan Esku-hartze Globaleko Proiektuak sustatzea. Ikastetxe horietan jarduteko irakasle kualifikatuak, motibatuak eta horien buru diren zuzendaritza-taldeak hornitzeko ezartzen diren mekanismo espezifikoen bidez arautzea. Langile horiek behar bezalako pizgarriak jasoko dituzte.

25. Matrikulazioko zonaldeko edo udaleko bulegoetara helaraztea berandu hasten diren ikasleen kudeaketa; hala ere, Hezkuntza Sailburuordetzaren 2018ko maiatzaren 25eko Ebazpenean ezarritako irizpideei jarraituko diete, eta horiei ratioen gehikuntzen eta/edo murrizketen kudeaketa gehitu behar zaie, hori guztia matrikula biziaren kudeaketa orekatuaren mesedetan.

26. Hezkuntza-premia bereziak dituzten ikasleei buruzko 1998ko araudia eguneratzea.

27. Bekak jarduera osagarrietara eta eskolaz kanpoko jardueretara zabaltzea, ikasleak jarduera horietan parte hartu gabe gera ez daitezen arrazoi ekonomikoengatik.

28. Lanaldi zatitua finkatzea, behar bezala baimendutako salbuespenetan izan ezik. Hauspoa programa berriz formulatuko da, lanaldi jarraituko eskaintza malgua izan dadin, zentroak irekitzeko ordutegi zabalarekin.

• KALITATEA-BIKAINTASUNA

Printzipioak

• Hezkuntza-paradigma berri batek eskatzen dituen  eta bultzatu nahi ditugun bi aldaketak honako hauek dira: ikastetxea oinarrizko administrazio-unitatetzat hartzea, horren zerbitzuan gainerako guztia biratu behar baita, eta gaitasunen araberako hezkuntza benetan ezartzea, ez bakarrik dekretatuta, ikasleengan eta haren ikaskuntzan oinarritutako pedagogiaren tradizio humanistiko onenekin lotuta.
• Lehenengo aldaketa hori bultzatzeko, ikastetxeen autonomian pixkanaka aurrera egitea eta haien esparru juridikoa garatzea proposatzen dugu, EEPLk proposatu zuen bezala, pedagogia-, antolamendu- eta kudeaketa-dimentsioetatik abiatuta eraikia. Autonomia-esparru horrekin batera, kontuak eman behar dira, eta horrek ez du zerikusirik ezkutuko birzentralizazioarekin, baizik eta gizarte demokratiko batek funts publikoekin eutsitako hezkuntzaren eraginkortasuna eta efizientzia ezagutzeko duen eskubidearekin.
• Aurrekoaren ondorio logiko gisa, ikastetxeetan oinarritutako hezkuntza-paradigma berriak lidergo pedagogikoan oinarritutako zuzendaritza-rola indartuko duten politikak bultzatzea eskatzen du. Estrategia sendo baten bidez eskola-komunitatea gidatuko duten zuzendaritza indartsuak bultzatu nahi ditugu, erabakiak hartzeko autonomiaz eta lortu beharreko emaitzekiko erantzukizunaz.
• Bigarren eraldaketarako, ezinbestekotzat jotzen dugu irakasleen jarduna eraldatzea, beren praktikari buruzko prestakuntzatik eta hausnarketatik abiatuta, ikastetxearen proiektu estrategikoaren eta eskola arteko lankidetzaren esparruan. Horrek aldaketa sakonak egitera behartzen du inguruneak eta irakasteko eta ikasteko prozesuak birdiseinatzean, eta hori ezinezkoa da irakasleak ez badaude, eta horien parte-hartze aktiboa sustatu behar da.
• Kultura arteko eredu eleaniztun baten alde ere egiten dugu, euskara ardatz duena eta bi hizkuntza ofizialetan eta atzerriko hizkuntza batean egituratzen dena, nahiz eta jatorrizko ikasleen hizkuntzak eta kulturak ikastetxeetan presente egon. Hori guztia ikastetxe bakoitzeko hizkuntza-proiektuetan oinarrituta, esparru komun baten barruan. Hizkuntzak tratamendu bereizia izango dute, curriculum-plangintzatik zein eskolaz-kanpoko jardueretatik, hizkuntza horien funtzioa eta egoera soziolinguistikoa kontuan hartuta. Hala ere, B1eko hizkuntzen Europako esparruaren erreferentziazko jomugak ezartzen dira Lehen Hezkuntza amaitzean, eta B2koa Bigarren Hezkuntza amaitzean.
• Egindako bidetik abiatuta, beharrezkoa da euskal hezkuntza-eredua etengabe hobetzen lagunduko duen ebaluazio-sistema propio, zorrotz eta fidagarri baten eraketan sakontzea.

Jarduketak

29. Ikastetxe publikoen autonomiari buruzko dekretu bat garatzea, EEPLk autonomiari arau-esparrua emateko egiten duen eskakizuna bete ahal izateko (5.d artikulua).

30. Administrazioaren eta ikastetxeen arteko erantzunkidetasuna sustatzea, programa-kontratuen formularen arabera, eta figura hori arautzea. Jardun hori ikastetxeen autonomiari buruzko Dekretuan txertatuko da, nahiz eta haren ezarpena aurreratu daitekeen.

31. Ikastetxe publikoetako eskola-komunitateek irakasleen plazak taxutu ahal izateko mekanismoak eta araudia garatzea, EEPLren 66.2 artikulua garatuz. Jardun hori ikastetxeen autonomiari buruzko Dekretuan txertatuko da, nahiz eta haren ezarpena aurreratu daitekeen.

32. 61/2012 Dekretua eta ikastetxeetako zuzendaritzen gainean egindako aldaketak eguneratzea, gorago adierazitako helburuetara hobeto egokitzeko.

33. Curriculum-dekretuak birformulatzea, batez ere Oinarrizko Hezkuntzakoa, edukien ugaritasuna arinduz eta hezkuntza-gaitasunen esparru homologagarri batera egokituz, ebaluazio-aginduak eguneratzearekin batera, azken hauei arreta berezia jarri behar baitzaie.

34. Irakasleen eta hezkuntza-komunitatearen parte-hartze zabaleko Hezkuntza Eraldatzeko Plana egitea eta garatzea, irakasleen arteko talentua identifikatu eta sustatzeko, irakasleen kidego osoarentzat trakzio-efektua izan dezaten eta elkarlaneko kultura profesionala erraztuko duten zenbait neurri jaso ditzaten.

35. Digitalizazio-plana egitea eta garatzea, beharrezko azpiegiturak eta tresnak ez ezik, material digitalak, irakaskuntzarako trebakuntza-planak eta tresna horiek erabiltzeko jarraibide pedagogikoak eta metodologikoak ere barnean hartuta.

36. Berritzeguneen araudia berritzea, haien eginkizunak eta zereginak, plantillak eta plazak betetzen dituzten langileen profilak eguneratzeko.

37. Ikuskaritzaren planak orientatzea, horren jardueraren ardatz nagusi bat, autonomia-paradigma berriarekin bat etorriz, ikastetxeen ebaluazio globala izan dadin, beharrezkoak ez diren burokrazietatik askatuz eta esku-hartze zatikatuak gaindituz.

38. Nahi duten ikastetxeek har dezaketen hezkuntza eleaniztuneko lege-esparrua prestatzea, ikastetxeko hizkuntza-proiektua egin eta homologatu ondoren.

39. ISEI-IVEI eta/edo gure inguruko unibertsitateei D ereduaren hizkuntza-errealitatearen diagnostikoa egitea ahalbidetzen duten ikerketak agintzea, antzemandako geldialdietan aurrera egitea ahalbidetuko duten proposamenekin batera.

40. Ikastaro-errepikapenen aurkako talka-plana egitea, neurri hori aurreratzea eta saihestea eta errepikapen-ehunekoak nabarmen murriztea ahalbidetuko duten prebentzio- eta indartze-neurriekin, batez ere Oinarrizko Hezkuntzan.

AKORDIO HONEN GARAPENA

• Eskola Akordio honetan jasotako jarduera guztiak gauzatzeko, 2030erako muga ezartzen dugu, bi laurtekotan banatuta: 2022-2026 eta 2026-2030. Lehenengo aldia igarota, beharrezko egokitzapenak egingo dira, eta lau urteko bigarren plangintzan aurkeztu beharko dira.
• Hezkuntza Sailburua buru izanik, Legebiltzarrean ordezkaritza duten alderdi politikoetako ordezkariek osatutako batzorde politiko batek eta, Eusko Legebiltzarrak proposatuta, hezkuntzako pertsona eta eragile kualifikatu eta independenteek osatuko duten beste batzorde tekniko batek Akordioaren jarraipena egingo dute eta akordioa betetzen dela egiaztatuko dute. Eusko Legebiltzarrean urtero emango da akordio honen garapenaren berri.